پیشگفتار
از هزاره های قبل میدانسته اند که در منطقه خلیج فارس نفت وجود دارد . پلوتارک یکی از نویسندگان باستانی نوشته است که سرزمین که (( سرزمین بابل پر از آتش زیر زمینی است )) و به نوشته دایره المعارف بزرگ لاروس (( نخستین چاه نفت به فرمان داریوش شاهنشاه هخامنشی در استان شوش حفر شده است )) .
در سال ۱۹۵۱ هنگامی که دکتر مصدق نخست وزیر گرامی ، صنعت نفت ایران را ملی اعلام نمود و از شرکت ایران و انگلیس گذشت خلع ید کرد ومرحله قانونی آن در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ ( مارس ۱۹۵۱) از تصویب مجلسین گذشت و به موجب این قانون شرکت ملی نفت ایران تأسیس و وظایف مربوط به اکتشاف ، استخراج و تصفیه ، فروش نفت و گاز و مشتقات آن در سراسر خاک کشور و آبهای آن به این شرکت محول گردید ، شرکتهای امپریالیستی ضمن تعرضی وسیع و با بایکوت کردن اقدامات خرابکارانه خود را علیه دولت ایران شروع نمودند به نحوی که شرکت ملی نفت ایران در زمینه فعالیتهای یبین المللی فاقد هر گونه فعالیتی گردید، یعنی صدور نفت به خارج از کشور موقتاً قطع شد . از اول پیدایش نفت تا تاریخ ۲۹/اسفند /۱۳۲۹ کل استخراج نفت در ایران معادل ۲۹۰ میلیون تن بوده است .
در شرایط کنونی ، صنایع نفت و گاز نقش ارزنده خود را در تامین بیش از ۹۶ درصد انرژی کشور حفظ نموده است . افزون بسیار بالا نقش مضاعفی را به خود اختصاص داده است . بالاخره با وجود منابع گازی فراوان ، پتانسیل عظیمی از انرژی در اختیار کشور می باشد که با توجه به منابع کشف شده و باروند تولید فعلی پشتوانه مطمئنی تا حدود ۳۰۰ سال آینده برای تامین انرژی و درآمد کشور خواهد بود .

 مقدمه
نفت (( پترول )) یا به اصطلاح روغنهای معدنی مخلوطی از هیدروکربورها می باشند که منابع آن اغلب در اعماق زمین وجود دارد .
انگلیسیها کلمه لاتین آن (( پترولئوم ))۱ را پذیرفته اند در صورتی که آلمانیها آن را (( اردل ))۲ به معنای روغن زمینی ۳ می نامند .
این ماده از قرنها پیش بصورت گاز در آتشکده ها و یا به فرم قیر ( ماده ای که پس تبخیر مواد فرار یا سبک نفت ، از آن باقی می ماند ) می شناخته اند بطوری که در کتب مقدس و تاریخی اشاره شده است در ساختمان برج بابل از قیر استفاده گردیده و کشتی نوح و گهواره‌ حضرت موسی نیز به قیر اندود بوده است .
بابلی ها از قیر به عنوان ماده قابل احتراق در چراغها و تهیه ساروج جهت غیر قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جاده ها استفاده می کرده اند . مصریها در قدیم مردگانشان را مومیائی می نموده اند . مردم در ایران – رومانی – باکو – هند قبل از میلاد مسیح بصورت گوناگون این ماده را مورد استعمال قرار داده اند .
مدت زمان مدیدی مورد استعمال نفت برای مصارف خانگی و یا به عنوان چرب کننده ها بود اما از آغاز قرن شانزدهم میلادی روز به روز موارد استعمال آن رو به افزایش نهاد تا اینکه در سال ۱۸۵۴ میلادی ( در شهر گالیس ۴ در اروپای مرکزی ) دو نفر داروساز وجود یک فراکسیون سبک قابل اشتعال را در روغن زمینی تشخیص دادند و همچنین به کمک تقطیر ،

مواد دیگری بدست آورده اند ، که برای ایجاد روشنائی به کار می رفت . بر اساس این کار آزمایشگاهی بود که بعداً دستگاههای عظیم تصفیه نفت طرح ریزی و مورد بهره برداری قرار گرفت .
یکی از مناطق سرشار از ذخایر نفت و گاز ، منطقه خلیج فارس می باشد . خلیج فارس . دریای کم عمق و نیمه بسته ای در جنوب غربی آسیا با مساحت ۲۵۱ هزار کیلومتر مربع است .
بسترهای نفتی خلیج فارس ، یکپارچه فلات قاره نامیده می شود . آب آن شور و میزان نمک در آن ۳۸ تا ۷۰ بخش در هزار اندازه گیری شده است .
هئیت کشور ایران ، عراق ، کویت ، عربستان ،‌قطر ، امارات متحده عربی ، بحرین و عمان به عنوان کشورهای ساحلی خلیج فارس حدود ۶۵ درصد ذخایر نفت و ۳۲ درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند . آمار منتشره شرکت BP در زمینه ذخایر نفت و گاز نشان می دهد که در ابتدای سال ۱۹۹۴ میلادی کل ذخایر نفت جهانی یک تریلیون بشکه و کل ذخایر گاز طبیعی جهان ۱۴۲ تریلیون متر مکعب است که با روند مصرف کنونی کفاف ۹/۶۴ سال مصرف جهانی را میدهند .
نفت ، منبع انرژی و سرچشمه مواد اولیه بسیاری از ترکیبات شیمیایی است و این دو از عوامل اصلی اقتصاد مدرن به شمار می رود . در صنایع جدید از این اثرات بیکران و تغییر و تبدیل مواد خام اولیه آن بی اندازه استفاده می شود . مواد حاصل از صنایع نفتی امروزه به دو بخش تقسیم می گردد .
۱- فراورده های پالایشگاهها
۲- فرآورده های صنایع پتروشیمی
پالایشگاهها و تاسیسات صنایع نفتی و پتروشیمی بطور مداوم ( یعنی شبانه روزی ) کار می نمایندو عملیات لازم در آن ها تحت نظر یک دسته از مهندسین متخصص-تکنسین ها وکارگران که دارای منظور مشخص میباشند رهبری میگردد وهدف آنها منحصراً انجام تعهدات کنترل پیش بینی های لازم ویا جلو گیری از حوادث میباشد باید توجه داشت که این نظم وترتیب باعث رکود و بی حرکتی نمی گردد بلکه بلعکس موجب افزایش راندمان و بهره صنعتی خواهد گردید . زیرا هر کار خانه دارای متقاضیان زیادی است ودر نتیجه تقاضاهاو در خواستها ی متعددی به کارخانه میرسد و تهیه محصولات جدیدی را سفارش می دهند که به ازاء هر در خواست و یا تقاضائی باید اصلاحاتی از نظر کار دستگاها تصفیه ونوع پالایش به عمل آید.
با توجه به منابع سرشارنفت ومیزان مصرف بالای فرآورده های نفتی در بخش های مختلف کشور ایجاد وتوسعه پالایشگاه ها از اولویت خاصی بر خوردار میباشد . توسعه پالایشگاههای آبادان،باختران،تهران،شیراز،تبریز،اصفهان و همچنین راه اندازی پالایشگاه بزرگ اراک در سال ۱۳۷۲باظرفیت ۳۰۰هزار بشکه در روز که مجهز به سیستم کنترل کامپیو تری است نشانه های روشن از اجرای این سیاست می باشد .
با بهره برداری از این پالایشگاه ظرفیت کشور به یک میلیون و۱۸۵هزار بشکه در روز رسیده است.

تشکیل نفت
نحوه پیدا یش نفت دقیقاًتشخیص داده نشده ودر این مورد فرضیات گوناگونی پیشنهاد شده است برخی از این تئوریها مربوط به مواد معدنی وبعضی دیگر مربوط به ترکیبات آلی می باشد تئوری تشکیل نفت از مواد معدنی
اساس این فرضیه براین است که کربورهای فلزی تشکیل شده در اعماق زمین در اثر تماس باآب هائی که در زمین نفوذ مینمایند ابتدا ایجاد کربورهای استیلینی با رشته زنجیر کوتاه میکند سپس هیدروکربورهای حاصل در اثر تراکم و پلی مریزه شدن ایجاد ترکیبات پیچیده و کمپلکسی را می نماید که اغلب آنها اشباع شده است.
یادآور می شویم که در اعماق زمین هرگز از کربورهای فلزی ، فلزات قلیائی بصورت آزاد و کربورهای استیلنی یافت نشده است . اما برتوله ، مندلیف ، مو آسان ، ساباتیه ساندرانس به طریق تجربی با انجام کارهای مشابهی توانسته اند هیدروکربورهای سنگین و اشباع شده ای تهیه نمایند که مشابه با مواد موجود در اغلب نفتهاست .
برخی برخورد نکردن به کربورهای فلزی در اعماق زمین را مبتنی بر پدیده های آتشفشانی می دانند . زیرا این مواد در اثر بالا رفتن درجه حرارت تجزیه می گردد و فقط در این شرایط هیدروکربورهای سبک پایدار می ماند و به همین دلیل است که در سنگهای آتشفشانی هیچگونه اثری از کربورهای فلزی پیدا ننموده اند ، در صورتی که بخارات حاصله از دهانه کوه اتشفشان دارای گاز متان می باشد .