مقاله بررسی قابلیت گزارشگری مطلوب سیستم اطلاعات حسابداری

 

 

 فهرست مطالب

ـ چکیده
فصل اول : کلیات پژوهش
۱ـ۱ـ دیباچه      ۳
۱ـ۲ـ بیان مسئله وانگیزه برگزیدن موضوع پژوهش                                ۴
۱ـ۳ـ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش                                         ۵
۱ـ۴ـ اهداف پژوهش                                                     ۶
۱ـ۵ـ فرضیه های پژوهش                                                  ۷
۱ـ۶ـ روش پزوهش                                                      ۷
۱ـ۷ـروش جمع آوری اطلاعات                                              ۸
۱ـ۸ـ قلمرو پژوهش                                                      ۸
۱ـ۹ـ متغیر های پژوهش                                                 ۱۰
۱ـ۱۰ـ محدودیت های پژوهش                                             ۱۰
۱ـ۱۱ـ تعریف واژگان واصطلاحات کلیدی                                      ۱۰
۱ـ۱۲ـ ساختار پژوهش                                                   ۱۳
فصل دوم : چارچوب نظری و پیشینه پژوهش
گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی
۲ـ۱ـ۱ـ دیباچه                                                        ۱۵
۲ـ۱ـ۲ـ تعریف حسابداری و حسابداری دولتی                                   ۱۷
۲ـ۱ـ۳ـ تعریف گزارشگری مالی                                            ۱۹
۲ـ۱ـ۴ـ اهداف گزارشگری مالی                                             ۱۹
۲ـ۱ـ۵ـ گزارشگری مالی در ایران                                            ۲۱
۲ـ۱ـ۶ـ گزارشگری مالی در عصر تجارت الکترونیک                              ۲۳
۲ـ۱ـ۷ـ استفاده کنندگان از گزارشگری مالی                                    ۲۴
۲ـ۱ـ۸ـ امکان ارتقا گزارشگری مالی در ایران                                    ۲۵
۲ـ۱ـ۹ـ تحولات اساسی در گزارشگری                                        ۲۷
۲ـ۱ـ۱۰ـ واحد گزارشگری مالی                                             ۲۹
۲ـ۱ـ۱۱ـ جایگاه تئوری وجوه مستقل                                         ۳۰
۲ـ۱ـ۱۲ـ جریان اطلاعاتی گزارشگری مالی                                     ۳۱
۲ـ۱ـ۱۳ـ محدودیت های گزارشگری مالی                                      ۳۲
۲ـ۱ـ۱۴ـ گزارشگری مالی دولتی                                            ۳۴
۲ـ۱ـ۱۵ـ اهداف گزارشگری مالی دولتی                                       ۳۶
۲ـ۱ـ۱۶ـ مفهوم مسئولیت پاسخگویی                                         ۳۶
۲ـ۱ـ۱۷ـ اصول حسابداری و گزارشگری مالی دولتی                               ۳۹
۲ـ۱ـ۱۸ـ مبانی حسابداری دولتی                                            ۳۹
۲ـ۱ـ۱۹ـ مبانی تعهدی در حسابداری دولتی                                     ۳۹
۲ـ۱ـ۲۰ـسامانه حسابداری حساب مستقل                                      ۴۱
۲ـ۱ـ۲۱ـ انواع حسابهای مستقل                                             ۴۲
۲ـ۱ـ۲۲ـ ارزیابی عملکردسامانه گزارشگری مالی و ارتباط آن با مدیریت دولتی             ۴۴
گفتار دوم : شهرداری ها و گزارشگری مالی شهرداری ها
۲ـ۲ـ۱ـ شهرداری ها بحث نظری                                            ۴۶
۲ـ۲ـ۲ـ پیشینه ، رشد و تحول شهرداری در ایران                                 ۴۸
۲ـ۲ـ۳ـ مسائل مربوط به گزارشگری مالی مطلوب در شهرداری های و ارتباط آن با سامانه مالی  ۵۱
۲ـ۲ـ۴ـ استفاده کنندگان گزارش های مالی و نیازهای اطلاعاتی آنها                     ۵۲
۲ـ۲ـ۵ـ خصوصیات ، محسنات و کاربرد حسابداری شهرداری ها                      ۵۴
۲ـ۲ـ۶ـ اصول و موازین حسابداری شهرداری                                  ۵۶
۲ـ۲ـ۷ـ اصول حسابداری در شهرداری ها و مفهوم بودجه                           ۵۹
۲ـ۲ـ۸ـ خلاصه دستورالعمل تهیه و تنظیم بودجه شهرداری ها                         ۶۶
۲ـ۲ـ۹ـ حسابداری بودجه                                                 ۶۸
گفتار سوم : پیشینه پژوهش
۲ـ۳ـ۱ـ موانع اجرای حسابرسی صورتهای مالی موسسات غیر انتفایی (شهرداری های استان کردستان و آذربایجان غربی                                                       ۶۹
۲ـ۳ـ۲ـ ارزیابی میزان پاسخگویی نظام مالی دولت جمهوری اسلامی ایران                ۷۰
۲ـ۳ـ۳ـ بررسی موانع توسعه حسابداری دولتی و اثرات آن بر گزارشگری مالی دولتی         ۷۱
۲ـ۳ـ۴ـ گزارش ارزیابی مدیریت از کنترل داخلی و بررسی فایده مندی برون سازمانی آن در ایران۷۲
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
۳ـ۱ـ دیباچه    ۷۵
۳ـ۲ـ جامعه آماری                                                      ۷۵
۳ـ۳ـ تعیین حجم نمونه                                                  ۷۷
۳ـ۴ـ متغیرهای پژوهش                                                   ۸۰
۳ـ۵ـ فرضیه های پژوهش با تعداد پرسشها در هر فرضیه                            ۸۰
۳ـ۶ـ روش پژوهش                                                    ۸۱
۳ـ۷ـ روش گردآوری اطلاعات                                              ۸۳
۳ـ۸ ـ ابزار اندازه گیری اطلاعات                                            ۸۴
۳ـ۹ـ روایی و پایایی ابزار پژوهش                                           ۸۴
۳ـ۹ـ۱ـ روایی پرسشنامه                                                  ۸۴
۳ـ۹ـ۲ـ پایایی ابزار پژوهش                                                ۸۶
۳ـ۱۰ـ آماره آزمون                                                      ۸۷
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
۴ـ۱ـ دیباچه   ۹۰
۴ـ۲ـ توصیف نمونه آماری                                                ۹۱
۴ـ۲ـ۱ـ جنسیت                                                       ۹۲
۴ـ۲ـ۲ـ میزان تحصیلات                                                  ۹۳
۴ـ۲ـ۳ـ رشته تحصیلی                                                   ۹۳
۴ـ۲ـ۴ـ سابقه خدمت                                                    ۹۴
۴ـ۲ـ۵ـ سمت سازمانی                                                   ۹۴
۴ـ۳ـ آزمون فرضیه ها                                                    ۹۵
۴ـ۳ـ۱ـ آزمون فرضیه اول                                                 ۹۵
۴ـ۳ـ۲ـ آزمون فرضیه دوم                                                 ۹۸
۴ـ۳ـ۳ـ آزمون فرضیه سوم                                               ۱۰۱
۴ـ۴ـ فرضیه اصلی                                                     ۱۰۴
۴ـ۵ـ نتیجه گیری                                                      ۱۰۶
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادهای پژوهش
۵ـ۱ـ دیباچه   ۱۰۸
۵ـ۲ـ نتیجه گیری                                                      ۱۰۹
۵ـ۳ـ پیشنهادها                                                        ۱۱۱
۵ـ۳ـ۱ـ پیشنهادها مبتنی بر یافته های پژوهش                                   ۱۱۱
۵ـ۳ـ۲ـ پیشنهادها برای پژوهش های بعدی                                    ۱۱۳
منابع         ۱۱۴

منابع :

۱ـ آقایی ، محمد علی ، ( ۱۳۸۳) ، بررسی فرایند تدوین استاندسمتای گزارشگری ، پایان نامه ( کارشناسی ارشد ) ـ دانشگاه تربیت مدرس.

۲ـ اکبری ، فضل الله ، ( ۱۳۸۲) ، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی ، سازمان حسابرسی .

۳ـ اقوامی ، داود ، باباجانی ، جعفر (۱۳۸۰) ، اصول و کاربرد حسابداری در سازمانهای دولتی و غیر انتفاعی ، انتشارات سمت ، چاپ دهم.

۴ـ آون ، هیوز ، (۱۳۸۱) ، مدیریت دولتی نوین : نگرشی راهبردی ( استراتژیک ) ، سیر اندیشه ها ، مفاهیم ، نظریه ها ، ترجمه سید مهدی الوانی ، سهراب خلیلی شورینی ، غلامرضا معمازاده طهران ، انتشارات مروارید ، چاپ چهارم .

۵ـ باباجانی ، جعفر (۱۳۸۲) ، مسئولیت پاسخگوئی و تحولات حسابداری موضوع بیانیه ۳۴ GASB، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی ، دانشگاه مازندران ، شماره هشتم ، سال سوم.

۶ـ باباجانی ، جعفر  ، ( ۱۳۷۸) ، ارزیابی میزان پاسخگویی نظام مالی (سامانه حسابداری ) دولت جمهوری اسلامی ایران ، پایان نامه ( دکترا ) ، دانشگاه علامه طباطبایی .

۷ـ بهرامی ، پورهنگ ، (۱۳۷۶) ، حسابداری شهرداری و مدیریت امور مالی شهرداریهای ایران ، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی ، چاپ دوم.

۸ـ بجنوردی ، حسین ، (۱۳۷۹ ) ، ارزیابی موانع توسعه حسابداری دولتی و اثرات آن بر گزارشگری مالی دولتی ، پایان نامه (کارشناسی ارشد ) دانشگاه واحد تهران مرکز

۹ـ بیات،اکبری (۱۳۸۲)،حسابداری سازمانهای دولتی و موسسات غیر انتفاعی ، نشر علوم گستر ملایر

 ۱۰ـ پروفسور هندر مکسین ، پروفسور ران بردا ،(۱۳۸۲)، تئوری حسابداری ( تاریخ جهار هزار ساله حسابداری ) ، ترجمه ، امیر پوریا نسب و عبدالرضا تالانه ، ماهنامه حسابداری ، شماره ۱۰۹ و ۱۱۰٫

۱۱ـ پوریا نسب ، امیر (۱۳۸۲)،مسایل و مشکلات اجرای اهداف گزارشگری، ارزیابی های حسابداری

۱۲ـ ثقفی ، علی (۱۳۸۰) ، مبانی نظری استانداردهای حسابرسی ، ارزیابی های حسابداری

۱۳ـ خاکی ، غلامرضا ، ( ۱۳۸۳) ، روش پژوهش با رویکردی به پایان نامه نویسی ، انتشارات بازتاب، چاپ دوم.

۱۴ـ خاکی،غلامرضا،(۱۳۷۹) ، روش پژوهش در مدیریت ، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی ، چاپ اول.

۱۵ـ خالقی مقدم ـ حمید ، (۱۳۸۱) ، موانع اجرای حسابرسی صورتهای مالی موسسات غیر انتفاعی ( شهرداریهای استان کردستان و آذربایجان غربی ) ، پایان نامه ( کارشناسی ارشد ) ـ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی .

۱۶ـ دانالدا ، آری ـ جیکونر ، لوسی ـ رضویه ، اصغر ( ۱۳۸۰) ، روش پژوهش در تعلیم و تربیت ، ترجمه وازگن سرکیسیان ، مینو نیکو ، ایما سعیدیان ، انتشارات سروش ، چاپ اول.

۱۷ـ سازمان شهرداریهای کشور ، ( ۱۳۸۳) ، گزارش اقتصاد شهری و شهرداریها ، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور ، چاپ اول.

۱۸ـ سکاران ، اوما ، ( ۱۳۸۱) ، روش پژوهش در مدیریت ، ترجمه محمد صائبی و محمود شیرازی ، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی ، چاپ اول.

۱۹ ـ شکیبا ، مقدم ، ( ۱۳۸۴) ، مدیریت سازمانهای محلی و شهرداریها ، انتشارات میر ، چاپ اول.

۲۰ـ طاهری ، ابوالقاسم،(۱۳۷۴)، اداره امور سازمانهای محلی، انتشارات دانشگاه پیام نور ، چاپ سوم.

۲۱ـ طلایی ، حمید رضا ، ( ۱۳۷۷) ، بررسی و ارزیابی سامانه حسابداری جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آن با استاندارد و اصول حسابداری در موسسات دولتی و غیر انتفاعی ، پایان نامه ( کارشناسی ارشد ) ـ دانشگاه علوم و فنون مازندران.

۲۲ ـ قهاری ـ منوچهر ، ( ۱۳۶۴) ، اداره امور شهر ، انتشارات رامین.

۲۳ـ عالی ور ، عزیز (۱۳۷۷) ، صورتهای مالی اساسی ، سازمان حسابرسی .

۲۴ـ عالی ور ، عزیز ( ۱۳۸۱) ، مفاهیم و کاربسمتا در هزینه یابی ، سازمان حسابرسی ، نشریه ۱۵۸

۲۵ـ عرب مازار یزدی ، محمد ، ( ۱۳۸۲ ) ، دگرگونی در آموزش حسابداری : ضرورت یک رویکرد استراتژیک ، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی ، دانشگاه مازندران ، سال سوم ، شماره هشتم .

۲۶ـ عرب مازار یزدی ، محمد ، ( ۱۳۸۰ ) ، تأثیر فناوری اطلاعات بر کنترلهای داخلی ، حسابداری ، شماره ۱۴۶٫

۲۷ـ عربی ، محمود ، و ، نسرین فریور ، ( ۱۳۸۰ ) ، حسابداری صنعتی ۳ ، انتشارات دانشگاه پیام نور ، چاپ پنجم .

۲۸ ـ کزازی ، ابوالفضل ، ( ۱۳۸۲ ) ، کنترل کیفیت جامع راهنمایی به روشهای علمی مدیریت کنترل کیفیت فراگیر ، موسسه آموزش عالی و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.

۲۹ـ کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ، ( ۱۳۸۴ ) ، استانداردهای حسابداری ، انتشارات سازمان حسابرسی ، چاپ پنجم .

۳۰ـ ملک آرایی ، نظام الدین (۱۳۸۴) ، مروری بر تاریخچه حسابداری و حسابرسی در ایران ، ماهنامه حسابداری ۲۶۳

۳۱ ـ مهدوی ، غلامحسین ، ( ۱۳۸۴ ) ، حسابداری سازمانهای دولتی و موسسات غیر انتفاعی .

۳۲ ـ موسوی شبیری ، محمود ، ( ۱۳۷۸) ، بررسی تأثیر گزارشهای حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران ، پایان نامه ( کارشناسی ارشد ) ، دانشگاه تربیت مدرس.

۳۳ـ مردانی ، بهزاد ، ( ۱۳۸۱ ) ، موانع اجرای حسابرسی صورتهای مالی موسسات غیر انتفاعی ( شهرداریهای استان کردستان و آذربایجان غربی ) ، پایان نامه ( کارشناسی ارشد ) ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.

۳۴- IFAC, 2000, “Governmental Financial Reporting ” , PSC, Study no 11.

۳۵- Financial Accounting Standards Board (FASB) . 1980.Objectives of Financial Reporting by No business Organizations. Statement of Financial Accounting Concepts No . 4 Stamford, CT, FASB.

۳۶- ۱۹۹۱٫ Governmental College and University Accounting and Financial Reporting Models . Statement No. 15 . Norwalk , CT:GASB.

۳۷- national Council on Governmental Accounting ( NCGA). 1979 . Governmental Accounting and Financial Reporting Principles. Statement No. 1. Chicago, IL: NCGA.

۳۸- National Committee on Governmental Accounting Municipal Accounting and Auditing ( Chicago : Municipal Finance officers Association . 1951 . ) 25 pp.

۳۹- SEC- securities and Exchange Commission (2004) , Comments on Proposed Rule:

XBRL Voluntary Financial Reporting Program on the Edgar System , Available at .

گفتار اول : مفاهیم حسابداری و گزارشگری مالی و دولتی

۲ـ۱ـ۱ـ دیباچه

افزایش رقابت و پیشرفت­های فن­آوری تحولات زیادی را در عرصه فعالیت­های اقتصادی ایجاد نموده است. شرکت­ها برای بقاء و رقابت با یکدیگر و حفظ سهم بازار و توسعه فعالیت‌های خود بایدروش­های سازماندهی و مدیریت، روش کار و تولید محصولات و یا ارائه خدمات، مدیریت ریسک و رابطه با دیگر سازمانها (رقبا ـ همکاران تجاری ـ تهیه‌کنندگان مواد اولیه) را تغییر دهند. شرکت­هایی در رقابت موفق هستند که بتوانند به مشتریان خود (داخل و خارج سازمان) توجه بیشتری داشته باشند و همچنین از ویژگی­ تصمیم­گیرهای غیرمتمرکز برخوردار بوده و زمان و هزینه اجرای فعالیت­های کلیدی خود را کاهش دهند.

امروزه شرکت­های موفق اقتصادی برای پاسخگویی سریع به تغییرات تجاری، سامانه های اطلاعاتی و اطلاعات مورد نیاز مدیریت را به نحوی تغییر داده‌اند تا بتوانند با تعریف مناسب از مزیت­های نسبی سازمان، قدرت پاسخگویی سریع به نیازهای مشتریان و همچنین کاهش هزینه­های تولید و افزایش سهم بازار را با حفظ کمیت محصول در سرلوحه فعالیتهای خود قرار دهند. از این رو ،در ارزیابی معیارهای اندازه­گیری عملکرد و گزارش­های مالی و غیرمالی تغییرات چشمگیری در سازمان بوجود آمده است.

درواقع ، امروزه گزارشگری باید با تغییر نیازهای استفاده‌کنندگان حرکت نماید، و در غیر این صورت کارآمدی و اثر بخشی را ازدست می­دهد. بدون شک این موضوع زمانی از اهمیت بسزایی برخوردار می‌شود که بقاء حرفه حسابداری را در گرو پذیرش تغییرات اصولی در راستای تغییرات انجام شده در بنگاه­ه‌های اقتصادی و فضای تجارت جهانی بدانیم(کزازی، ۱۳۸۲،ص ۲۵)

رشد فزاینده فعالیتهای اقتصادی در دنیای امروز بخصوص برای سازمان‌هایی که در دنیای پرشتاب رقابت حضوری فعال دارند، موجب بروز مسائل پیچیده مالی گردیده است. برای پاسخگویی به این مسئله و ارائه راه‌حل­ها و تصمیم­گیریهای صحیح ضرورت گزارش‌های مالی بهنگام و جامع از جمله نگرانی‌های مدیران اجرایی بنگاه های اقتصادی شده است.

امروزه، نظامهای اطلاع‌ رسانی سبب هموار شدن ارتباطات و توانایی تجزیه و تحلیل اقتصادی و مدیریت در سطح جهان برای شرکت‌ها شده است. بنابراین، مهیا ساختن اطلاعات صحیح برای تمام سطوح سازمان، از اهم دل‌مشغولی‌های مدیریت سازمانهای امروز و فردا است. امروزه مشتریان به آسانی و با شتاب می‌توانند از قیمتها و کیفیت فرآورده ها در بازار آگاه شوند. این امر حلقه رقابت را تنگتر  ساخته و سازمان‌ها را وادار کرده به نظام اطلاع‌رسانی و گزارشگری مالی توجهی ویژه معطوف دارند. فن‌آوری اطلاعات، سازمان را بصورت شبکه­ای از تیم‌های کاری درآورده است که برای انجام کارهای ویژه­ای، چهره به چهره و یا به گونه الکترونیکی گرد هم می‌آیند تا بصورت مشترک اهداف سازمان را محقق سازند.

در این میان شاخص های اقتصادی از جایگاه ویژه برخوردارند و همانطور که مدیران و سیاستگذاران اقتصادی در سطح ملی روند تحولات متغیرهای کلان راهبردی و سیاستهای اتحاذ شده را مورد ارزیابی قرار می دهند، مدیران سطح محلی نیز باید روند تحولات این متغیرها و اثرات سیاست های کلان بر جامعه را بررسی نمایند تا ارزیابی دقیقی از برآیندهای سیاست های ملی و سیاست های محلی بر شهر و اقتصاد شهر داشته باشند.(سازمان شهرداریهای کشور،۱۳۸۳، ص۸۰ )

امروزه از اطلاعات بعنوان عامل اصلی کسب قدرت یاد می­شود، و سازمانی را در عرصه اقتصادی موفق قلمداد می­کنند که بتواند تسلط واقعی بر اطلاعات داشته و از آنها بعنوان دستمایه اتخاذ راهبردی اصولی برای تصمیم­گیری صحیح بهره گیرد. این روند که از دهه ۱۹۵۰ شروع شده هم اکنون جلوه و شتاب دیگری بخود گرفته است به طوری که تمامی ابعاد سازمان در گستره کاربرد نظام‌های اطلاعات و گزارشگری از اهمیت ویژه برخوردار شده است. (کزازی، ۱۳۸۲، ص ۲۹)

۲-۱-۲)تعریف حسابداری و حسابداری دولتی

الف )تعریف حسابداری

حسابداری از لحاظ عملکرد و و کارکردی که دارد،از زوایای گوناگون و متفاوت به شرح زیر بررسی می شود:

۱ـ حسابداری یک فعالیت خدماتی است ،زیرا از راه فراهم کرددن اطلاعات مالی به منظور تصمیم گیری و قضاوت در باره چگونگی ایجاد،توسعه و مصرف منابع در واحدهای اقتصادی ،به اشخاص ذیحق ،ذینفع و ذیعلاقه خدمت می کند.(عالی ور، ۱۳۸۲ ، ص ۳۶ )

  ۲ـ حسابداری هنر تفسیر ،اندازه گیری و انتفال نتایج فعالیت ها ،عملیات و دیگر رویدادهای اقتصادی است.(نبوی ، ۱۳۴۱ ،ص ۱۱)

۳ـ حسابداری زبان تجاری است.اصطلاحاتی نظیر دارایی ،بدهی،سود خالص،گردش وجوه نقدوسود هر سهم نمونه هایی از واژگان فنی حسابداری است که در دنیای تجاری امروز به نحوی گسترده به کار بسمت می شود.(هندرکسن ، ۱۳۸۲ ، ص ۱۰۹)

۴ـ حسابداری ابزارحسابخواهی و پاسخگویی می باشد و حسابداری بهترین مکانیسم شناخته شده ای است که امکان حسابخواهی و پاسخگویی را توسط مدیریت واحداهای اقتصادی،به ویژه سازمانهایی که در آنها مدیریت از مالکیت جداست ،فراهم می آورد.( هندرکسن ، ۱۳۸۲ ، ص ۱۰۹)

۵ـ حسابداری را می توان یک دانش توصیفی،تحلیلی نامید.زیراآثارمالی انبوه،معاملات،فعالیت ها وعملیاتی را که توصیف کننده رخداداهای اقتصادی است،شناسایی می کند وپس این آثار را از راه اندازه گیری،طبقه بندی وتلخیص،به اطلاعات نسبتا محدود اما با اهمیت و مرتبط با یکدیگر تحلیل می دهد به گونه ای که این اطلاعات به نحوی صحیح در هم آمیخته و گزارش شوند،گویای اوضاع مالی ونتایج عملکرد واحدهای اقتصادی خواهد بود.(نوروش ،۱۳۸۰ ، ص۳۵ )

۶ـ حسابداری را می توان یک سامانه اطلاعاتی نامید که واحد اقتصادی رخدادهای مالی به عنوان داداه یا ورودی می پذیرد،پردازش می کندو نهایتا به شکل گزارش های مختلف که خروجی یا ستانده این سامانه محسوب می شوند،ارائه می نمایند(عالی ور،۱۳۸۱،ص ۴)

ب)تعریف حسابداری دولتی

حسابداری دولتی سامانه ی است که اطلاعات مالی مربوط به فعالیت های وزارتخانه ها وموسسات دولتی را به منظور تصمیم گیری صحیح ملی و کنترل،برنامه ای مصوب سالانه و منابع مالی مورد استفاده دولت جمع آوری و گزارش می نمایند(بیات،۱۳۸۲،ص ۱۸)

همچنین می توان حسابداری دولتی را یک سامانه اطلاعاتی دانست.این سامانه اطلاعاتی مجموعه از روشها و قواعدی است که از راه آن اطلاعات مالی مربوط به یک موسسه –اعم از آنکه دولتی باشد یا بازرگانی-جمع آوری،طبقه بندی و به نحو قابل فهم در قالب صورتهای مالی خلاصه و گزارش می کند.اطلاعات مالی خلاصه شده در اختیارمدیران موسسه اتخاذ می نمایند،مورد استفاده قرار گرفته و انان را در ادای مسئولیت پاسخگویی یاری دهد(باباجانی،۱۳۸۲،ص ۱۳)      

۲-۱-۳)تعریف گزارشگری مالی:

اشخاص و مراجع مختلفی با حقوق ، منافع و علایق گوناگون و گاه متضاد، برای قضاوت و تصمیم گیری درباره امور و وضعیت واحدهای انتفاعی به اصلاحات مالی نیاز دارند و واحدهای انتفاعی برای پاسخگوئی به این نیازها، گزارشهای مالی گوناگونی را که اساساً جنبه استفاده های برون سازمانی دارد را تهیه و ارائه می کند. ( عالی ور، ۱۳۷۷، ص ۲)

۲-۱-۴)اهداف گزارشگری مالی  

هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا[۱] اهداف گزارشگری مالی را این چنین بیان می کند که ( پاسخگویی اساس گزارشگری مالی دولتی است.) بر طبق نظر هیات استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا، پاسخگویی دولتی بر این مبنا استوار است که شهروندان « حق دانستن »[۲] دارند، این حق که به آسانی از حقایق ( که منجر به مناظره عمومی به وسیله شهروندان و نمایندگان آنها شود)آگاه شوند.درجامعه دموکراتیک،گزارشگری مالی دولتی با مفهوم دیگری درارتباط نزدیک است که هیات استانداردهای حسابداری دولتی ازآن به عنوان حقوق بین دوره ای نام می برد.

این مفهوم و اهمیت آن به صورت زیر تشریح می شود:‌

هیات استانداردی حسابداری دولتی بر این باور است که حقوق بین دوره ای یکی از اجزای با اهمیت پاسخگویی است و برای مدیریت بخش عمومی جنبه اساسی دارد. بنابراین ارزیابی تدوین اهداف گزارشگری مالی لازم است حقوق دوره ای در نظر گرفته شود. به طور خلاصه ، گزارشگری مالی استفاده کنندگان را در ارزیابی کفایت درآمدهای دوره جاری و اینکه آیا مؤدیان آتی مجبور به تحمل بارسشولیت خدمات ارائه شده در گذشته هستند یا نه یاری کند.                ( مهدوی،۱۳۸۴ ، ص ۸۰)

این هدفها و خواسته های اطلاعاتی استفاده کنندگان به ویژه استفاده کنندگان خارجی سر چشمه می گیرد (هدف اصلی گزارشگری مالی خارجی ،بیان اثرات اقتصادی رویدادها و عملیات مالی موثر بر وضیعت و عملکرد واحد برای اشخاص خارجی از برای کمک به آنان در اتخاذ تصمیمات مالی در ارتباط با واحد تجاری است.)که ابزار اصلی این انتفال اطلاعات صورتهای مالی اساسی می باشد که محصولات نهایی سامانه حسابداری وگزارشگری مالی است.

بطور کلی این اهداف را می توان در سه گروه تقسیم بندی کرد:

۱-گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را که برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه و سایر استفاده کنندگان در تصمیم گیری ها مفید واقع شود فراهم سازذ.

۲- باید اطاعاتی را در اختیار استفادکنندگان قرار دهد که در ارزیابی امکان دسترسی به وجه نقد و ارزیابی و زمان بندی و ابهام در مورد چشم انداز آتی جریانهای ورودوجه نقد به واحد تجاری را برآورده سازد.

۳- باید اطلاعاتی را در مورد منابع اقتصادی واح تجاری،حقوق نسبت به منابع مذکور و اثرات رویدادها،فعالیتهاو شرایطی را که منابع و حقوق مزبور را تغییر می دهد،ارائه نماید.

البته سامانه گزارشگری مالی علاوه بر موارد بالا اهداف دیگری را نیز باید برآورده سازد از جمله:

۱- عملکرد واحد تجاری از راه اندازه گیری سود خالص و اجزای تشکیل دهنده آن بر منبای فرض تعهدی.

۲- تعیین نحوه تامین و مصرف وجوه،استقراض و باز پرداخت دیون، توزیع سود سهام و سایر موارد توزیع منابع بین صاحبان سهام و سایر افراد که ممکن است بر نقدینگی و توانایی واحد تجاری در ایفای تعهداتش تاثیر بگذارد.

۳- نتایج حاصل از نظرات مدیران بر منابع واحد تجاری که در قبال سهام مسئول است به منظور تحقق اهداف بالا باید اطلاعات بسیار متنوعی درباره واحد تجاری تهیه گردد و این امر مستلزم ارائه اطلاعات در دسته بندی های متنوع است. در واقع هدفهای گزارشگری مالی ایجاب می کند که مجموعه کاملی از چندین صورت مالی مجزا ودر عین حال با هم ارائه شود که هر یک از این صورتها به طور جداگانه و همچنین در مجموع،در تحقق هدفهای گزارشگری مالی نقش به سزایی دارند(عالی ور،۱۳۷۷،ص ۳)

۲-۱-۵)گزارشگری مالی در ایران

گزارشگری مالی در ایران را از دو منظر می‌توان ارزیابی کرد: از منظر محیط اقتصادی و سازگاری گزارشگری با پیچیدگی اقتصاد ایران و از منظر مقررات حاکم بر گزارشگری. در مورد اول می‌توان پرسید آیا موج سوم اقتصاد ایران را متحول کرده است؟ آیا واژه اقتصاد جدید درباره اقتصاد ایران صدق می‌کند؟ از نظر نگارنده پاسخ این دو سوال تقریباً منفی است. زیرا فرایند دگرگونی در بیشتر کشورهای در حال  توسعه طولانی است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که حسابداری و گزارشگری مالی در ایران جلوتر از اوضاع اقتصادی ایران است. اما بی‌تردید و به زودی اقتصاد ایران نیز با موج اطلاعات شکسته خواهد شد و به دنبال آن نیز حسابداری و گزارشگری در ایران نیز تغییر خواهد کرد.

گزارشگری مالی از قوانین نظارتی بر بورس اوراق بهادار نیز متاثر می­گردد. نظارت بر سازوکار بورس و معاملات اوراق بهادر نیازمند وجود یک نهاد نظارتی مستقل در سطح بازار است. چنین نهاد نظارتی به طور معمول سه وظیفه اساسی زیر را به عهده می گیرد:

انجام پژوهشها در سطح بازار، وضع مقررات اطلاعاتی بازار و نظارت بر رعایت مقررات و کارکرد بازار.وضع مقررات اطلاعاتی به طور معمول مباحثی مثل برقراری الزامات افشای اطلاعات، استانداردهای حسابداری و سایر مقررات درگیر با اطلاعات را دربر می‌گیرد. در ایران، امر نظارت بر بورس بر عهده تشکیلات بورس است . سازمان حسابرسی نیز به عنوان یک سازمان دولتی باتدوین استاندارد درگیر است.

جامعه حسابداران رسمی نیز در حوزه حسابرسی فعالیت دارد. آنچه که باعث تخریب کارکرد گزارشگری مالی یا برون‌سازمانی خواهد شد، نامعلوم بودن نهاد نظارت بر بازار است. در حال حاضر ظاهراً تشکیلات بورس بر کار خودش هم نظارت دارد. اگر چه در ساختار و ارکان این تشکیلات نمایندگان مختلف حضور دارند، اما نمایندگان مردم یا معامله‌گران سهام غایب هستند. پس به دلیل نبود یک نهاد نظارتی مستقل است که هنوز حرفه حسابداری و حسابرسی به ویژه در زمینه استاندارد سرگردان مانده است.(مرسوی بشیری ، ۱۳۷۸،ص ۲۵)

 ۲-۱-۶)گزارشگری مالی در عصر تجارت الکترونیک

تحولات پی‌در‌پی سه دهه  اخیر در عرصه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی اگر چه بی‌سابقه و تکان‌دهنده بوده و بسیاری از معادلات موجود را در جهان برهم زده است اما نمی‌توان آن را با تحولات و پیشرفت‌های گسترده و باور نکردنی فناورهای مختلف و بیش از همه فناوری اطلاعات و ارتباطات مقایسه کرد. تحولات[۳] ICT نه فقط در ارتباط با نظام‌های اطلاعاتی درون سازمانها تغییرات زیادی را سبب شده است، که منجر به پیامدهای مهمی در چگونگی روابط اقتصادی، شیوه کسب و کار و مبادلات شده است. آنچه امروز با عنوان تجارت الکترونیک یا کسب و کار الکترونیک در عرصه فعالیت‌های اقتصادی پدید آمده بیش از هر چیز محصول تحولات و پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات است. آثار اقتصادی این فضای جدید کسب و کار موجب بر هم خوردن نسبتهای رایج در توزیع سهم فعالیت‌ها ازمجموعه عملکرد اقتصادی شده است. مهم تر از آن، کسب و کار و تجارت الکترونیک، بر نوع اطلاع‌رسانی و حتی نوع نیازهای اطلاعاتی افراد ذینفع در ارتباط با سازمانها و شرکت‌های گوناگون آثار بسیاری داشته است.

نوع تاثیراتی که محیط نوین ICT عملاً بر چگونگی انتشار صورت‌های مالی بر جای نهاده بسیار محدودتر از ظرفیت‌های بالقوه این فناوری است. انجمن حسابداران خبره انگلستان و ویلز۲(ICAEW)  به عنوان یکی از نهادهای مهم و تاثیرگذار حرفه‌ای حسابداری در سطح جهان، طی گزارشی در سال ۲۰۰۴ با عنوان «گزارشگری دیجیتال: اطلاعات برای بازارهای برتر» به دو سطح از دگرگونی نظامهای گزارشگری مالی اشاره کرده است:

سطح اول: به عقیده انجمن، سطح اول دگرگونی تنها با انتشار و توزیع گزارش­ها به صورتی وسیع‌تر و کاراتر اما اساساً با همان شکل‌بندی جاری با استفاده از ابزاری مثل فایل‌های داده‌ای قابل حمل موسوم به [۴]PDF یا ابرمتنهای موسوم به HTML[5] شناخته می‌شود. در این سطح نه تنها صورت‌های مالی مرسوم بلکه گزارش‌های اجتماعی و محیطی، نوارهای ویدئویی ازسخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها، مواد نمایشی (نظیر اسلایدهای سخنرانی)، اخبار و گزارش‌های مطبوعاتی و صفحات گسترده یا انواع مختلفی از جداول اطلاعاتی نیز به استفاده‌کنندگان ارائه می‌شود.

سطح دوم: از دیدگاه انجمن در سطح دوم یا به تعبیر دیگر، مرحله دوم تکامل گزارشگری مالی در محیط فناوری نوین، هدف گزارشگری، در دسترس قرار دادن اطلاعات به شکلی اثربخش‌تر برای تحلیل و تعامل با سایر سامانه ‌ها از راه استاندارد کردن چهارچوب‌های ذخیره‌سازی، پردازش و ارائه اطلاعات برای تامین اهداف گزارشگری است. این امر مستلزم وجود استانداردهای تفصیلی جهانی مورد پذیرش عموم شرکت‌ها و سازمان‌هاست. (عرب مازیار یزدی،۱۳۸۰،ص ۱۴۶)

۲-۱-۷) استفادکنندگان از گزارشگری مالی

گروههای استفاده کننده از گزارشهای مالی ا ز اقشار افراد وگروههای متفاوتی هستند بدین ترتیب ارائه و تنظیم گزارش مالی که بتواند جوابگوی تمام نیازهای استفاده کنندگان باشد میسر نیست اما تلاش می شود که سامانه مالی و حسابداری گزارشی را تهیه نمایدکه بیشترین نیاز گروها را فراهم آورد،نیازهای اطلاعاتی مدیریت وسایر استفاده کنندگان از گزارشهای مالی به شرح زیر می باشد:

۱-گزارشگری مالی باید اطلاعات مربوط به عملکرد مالی واحد اقتصادی را طی یک دوره مالی به گونه ای مطلوب ارائه کند.

۲- ارزیابی کارایی و حفظ امانت و ایفای نقش مباشرتی مدیران واحدهای اقتصادی که مورد توجه دولت و… است لذا گزارشگری مالی بایددر بردارنده اطلاعاتی باشد که این ارزیابی را هر جه بیشتر و بهتر میسر سازد.

۳- گزارشگری مالی باید اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی و محل تامین این منابع و همچنین معاملات ،حوادث و شرایطی که منجر به تغیر این منابع می گردد نشان دهد.

۴- گزارشگری مالی لازم است در بر دارنده اطلاعات کامل در زمینه ارزش افزوده در تولیدات و خدمات باشد (ارزش افزوده داخلی،صرفه جویی ارزی)

۵- گزارشگری مالی باید ارائه کننده اطلاعاتی در زمینه منافع کارکنان،کارایی آنهاو همچنین اطلاعات مربوط به تامین ایمنی وسلامت آنها باشد.

۶- گزارشگری مالی باید در بر دارنده اطلاعاتی در زمینه کوششهای واحد برای حفظ محیط زیست وسایر فعالیت های اجتماعی،فرهنگی باشد.

۷- گزارشگری مالی بایدشامل توضیحات لازم در باره ،اطلاعات ارائه شده باشد تا استفاده کننده رادر درک اطلاعات کمک کند(ثقفی،۱۳۸۳،ص ۱۷) .

۲-۱-۸) امکان ارتفاءشیوه گزارشگری مالی در ایران